Дала мұрагеры: қазақ жерінің байлығы ұлттық кәсіпкерлікті қалай дамытады
Ата-бабаларымыздың қасиетті жерінен шыққан байлық бүгінде қазақ халқының болашағын қалыптастырып отыр. Тау-кен металлургия саласы тек ірі корпорациялардың мекені ғана емес, сонымен қатар жергілікті кәсіпкерліктің дамуына жол ашатын қуатты күш. Қазақстанның әрбір өңірінде, әрбір қаласында ұлттық кәсіпорындардың айналасында жаңа бизнес-экожүйе қалыптасып, отандық өндірісті нығайтуда.
Ұлы даланың жаңа дәуірі: «ШОБ белдеуі» саясаты
Мемлекет жүргізіп отырған «ШОБ белдеуі» саясаты қазақ жерінің байлығын халықтың игілігіне айналдыруға бағытталған. Бұл стратегия ірі кәсіпорындардың айналасында шағын және орта бизнестің өркендеуіне жағдай жасап, жергілікті жеткізу тізбектерін нығайтуда. Моноқалалардың дамуы үшін бұл саясат ерекше маңызға ие, себебі ол қазақстандық кәсіпкерлерге тұрақты табыс пен дамудың жаңа мүмкіндіктерін ұсынады.
Ұзақ мерзімді офтейк-шарттар мен мемлекеттік қолдау арқылы отандық өндірушілер халықаралық стандарттарға сай өнім шығарып, экспортқа бағдарлануда. Бұл қазақ кәсіпкерлігінің жаңа дәуірінің басталғанын білдіреді.
Байлықтан бизнеске: экономикалық мультипликатор әсері
Тау-кен металлургия кешені жыл сайын мемлекеттік бюджетке 2,5-3 трлн теңге салық түсіреді. Бұл көрсеткіш тек цифр ғана емес, қазақ халқының әл-ауқатының өсуіне тікелей ықпал ететін күш. Сала валюталық түсімнің негізгі көзі болып, экономиканың барлық салаларына оң әсерін тигізеді.
Жоғары жалақы жергілікті сұранысты арттырып, жаңа қонақүйлер, мейрамханалар, қызмет көрсету орталықтары мен жөндеу шеберханаларының ашылуына себепші болуда. 16 моноқаланың экономикасы тау-кен металлургия кешенінің жұмысына тікелей байланысты.
Жұмыс орындары мен ұлттық дамудың арифметикасы
ERG компаниясының зерттеуіне сәйкес, кәсіпорынның өндірген әрбір 100 теңгесі ел экономикасына қосымша 76 теңге құн қосады. Бұл қазақстандық кәсіпкерліктің тиімділігінің айғағы.
Сала сарапшысы Марат Шибутовтың мәліметтері бойынша, тау-кен металлургия кешеніндегі бір жұмыс орны қосалқы салаларда 2-3 жаңа жұмыс орнын тудырады. ERG-дегі 60 мыңнан астам қызметкер тағы 116 мың жанама жұмыс орнын қамтамасыз етеді.
Инфрақұрылым: дамудың берік негізі
Тау-кен металлургия кешені тек өндіріспен шектелмейді. Электр станциялары, теміржол желілері, энергетикалық нысандар - мұның бәрі қазақстандық экономиканың омыртқасын құрайды. Электр станцияларының 67%-ы отандық көмірмен жұмыс істейді, ал алюминий, мыс және қорғасынның тұрақты өндірісі жоғары технологиялық өнімдердің дамуына негіз болады.
Ұлттық кәсіпорындардың табыс тарихы
«Қазақмыс»: отандық кәсіпкерліктің тірегі
«Қазақмыс» корпорациясы қазақстандық бизнестің дамуына айрықша үлес қосуда. 2025 жылдың тоғыз айында компания 450 млрд теңге жұмсаған, оның 79%-ы отандық өндірушілерге тиесілі. 1444 серіктес компанияның ішінде 788 жеткізуші және 656 мердігер бар.
Корпорация Ұлытауда жергілікті өндірісті дамыту үшін 2,2 млрд теңгелік офтейк-келісім жасады. «Жанұя» минимаркеттер желісіне 500 млн теңге бөліп, әлеуметтік маңызы бар тауарларды қолжетімді бағамен ұсынуды қамтамасыз етті.
Алтыналмас: жергілікті өндірісті дамыту үлгісі
2025 жылдың тоғыз айында Алтыналмас 42,1 млрд теңгеге тауарлар мен қызметтер сатып алды, оның 99%-ы қазақстандық жеткізушілерден алынды. 83 шағын және орта кәсіпорынмен серіктестік орнатып, оларға 6,2 млрд теңгелік тапсырыс берді.
ERG: отандық өндірісті қолдаудың көшбасшысы
ERG компаниясы жергілікті сатып алуды 2022 жылғы 62%-дан 2024 жылы 75%-ға дейін арттырды. Бұл 1,27 трлн теңгенің отандық экономикада қалуын білдіреді. 1,6 мыңнан астам аттестатталған жеткізушінің ішінде 347-сі жеке кәсіпкер.
Казцинк: технологиялық серіктестіктің үлгісі
Казцинк жыл сайын 3 мың қазақстандық компанияға жұмыс береді, бұл 250 мыңнан астам адамның экономикалық тұрақтылығына әсер етеді. 2024 жылы компания отандық өндірушілерден 800 млрд теңгеден астам тауар мен қызмет сатып алды.
«Қазақстандық құрамды дамыту» кеңсесі он жылдан астам уақыт жергілікті кәсіпкерлерді дамытуға көмектесіп келеді. SP JET және Георгиев зауыты сияқты кәсіпорындар Казцинктің қолдауымен халықаралық деңгейге жетті.
«Тау-Кен Самұрық»: болашақтың негізі
2024 жылы «Тау-Кен Самұрық» қазақстандық өндірушілерден 1,17 трлн теңгеге тауар мен қызмет сатып алды. 2025 жылы бұл көрсеткіш 1,4 трлн теңгеге жетуі күтіледі. 465 мердігердің 375-і шағын және орта кәсіпорындар болып табылады.
Қорытынды: ұлттық экономиканың жаңа дәуірі
Тау-кен металлургия кешені Қазақстанның экономикалық тәуелсіздігінің негізі болып отыр. Жергілікті кәсіпкерлікті дамыту, отандық өндірісті қолдау және технологиялық серіктестік арқылы сала қазақ халқының әл-ауқатын арттыруда.
Моноқалалардың дамуы, жаңа жұмыс орындарының ашылуы және инновациялық технологиялардың енгізілуі ұлттық экономиканың берік болашағын қамтамасыз етеді. Қазақстанның тау-кен металлургия кешені дәстүрлі шикізат экспортынан жоғары қосылған құнды өндіруге көшуінің айғағы.